Εξαιρετικά σημαντικός και ωφέλιμος για την υγεία του πεπτικού και όχι μόνο αναδεικνύεται ο συνδυασμός των προβιοτικών με τα πρεβιοτικά. Αυτός ο πολύτιμος συνδυασμός που ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα, ταυτόχρονα βοηθά στη φυσιολογική λειτουργία του γαστρεντερικού συστήματος. Τέρμα οι ενοχλήσεις από τα αντιβιοτικά, το ευερέθιστο έντερο και τη γαστρεντερίτιδα για τους ενήλικες και τους κολικούς και την δυσκοιλιότητα για τα μωρά.
Χιλιάδες χρόνια πριν o Ιπποκράτης έλεγε ότι όλες οι ασθένειες ξεκινούν από το έντερο και αυτή η φράση κρύβει μια μεγάλη αλήθεια, εάν αναλογιστεί κανείς πως συνδέεται όχι μόνο με το ανοσοποιητικό μας σύστημα αλλά επηρεάζει και την ψυχική μας υγεία. Συγκεκριμένα, περιέχει ένα εντερικό νευρικό σύστημα που επικοινωνεί με το κεντρικό νευρικό μας σύστημα, το οποίο προκαλεί αλλαγές στη διάθεσή μας. Μπορεί να μην το γνωρίζατε έως τώρα πως η κατάθλιψη, το άγχος, η απώλεια μνήμης και άλλες γνωστικές λειτουργίες μπορούν να προκληθούν από την κακή υγεία του εντέρου.
Την υποστήριξη και διατήρηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού και πεπτικού συστήματος, αναλαμβάνουν τα καλά βακτήρια που αποτελούν την εντερική μικροχλωρίδα. Διαφορετικοί όμως παράγοντες μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο αυτή την ισορροπία, όπως η θεραπεία με αντιβιοτικά, κάποια ίωση, το στρες, ένα ταξίδι ή η μη ισορροπημένη διατροφή ή ο τρόπος ζωής.
Η σωστή πέψη αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την καλή υγεία του οργανισμού. Απουσία καλής πέψης και απορρόφησης, ακόμη και η πιο ισορροπημένη διατροφή δεν μπορεί να θεωρηθεί ως η βέλτιστη για τον ανθρώπινο οργανισμό.
Αναλυτικότερα, λίγες ώρες μετά τη γέννηση,
ο γαστρεντερικός σωλήνας στους ανθρώπους αποικείται από διάφορα μικρόβια, τα οποία διαμορφώνουν την εντερική χλωρίδα μας. Η χλωρίδα του παχέος εντέρου διευκολύνει την πέψη και την απορρόφηση διαφόρων θρεπτικών ουσιών. Παράλληλα, εξασφαλίζει προστασία έναντι των λοιμώξεων και της μόλυνσης του πεπτικού συστήματος από παθογόνους οργανισμούς που εισέρχονται στο έντερο μέσω των τροφών. Γενικότερα, θα λέγαμε ότι μια ισορροπημένη χλωρίδα βοηθά ώστε να εξασφαλιστεί η βέλτιστη λειτουργία του εντέρου, διευκολύνει την πέψη στο παχύ έντερο και την απορρόφηση ορισμένων θρεπτικών ουσιών και βοηθά στην αποβολή τοξικών άχρηστων ουσιών, ενώ προστατεύει τον οργανισμό από τα παθογόνα βακτήρια.
Η εντερική χλωρίδα επηρεάζεται σημαντικά από ποικίλους παράγοντες, όπως η ηλικία, το άγχος και το στρες, η λήψη φαρμάκων και –ίσως τον σημαντικότερο από όλους– την καθημερινή μας διατροφή. Στοιχεία δείχνουν ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με το έντονο στρες και άγχος της καθημερινότητας και την κακή διατροφή, αλλοιώνει σημαντικά την ποιότητά της. Ωστόσο, υπάρχει τρόπος και να προστατεύουμε αλλά και να αποκαταστήσουμε την χλωρίδα του εντέρου, κυρίως μέσω της πρόσληψης των λεγόμενων προβιοτικων και πρεβιοτικών συστατικών.
Προβιοτικά προϊόντα
Με τον όρο προβιοτικά προϊόντα εννοούμε τα προϊόντα εκείνα που περιέχουν προβιοτικά συστατικά. Όταν μιλάμε για προβιοτικά συστατικά, αναφερόμαστε σε ειδικούς ζωντανούς μικροοργανισμούς, αντίστοιχους με αυτούς που αναφέρθηκε παραπάνω ότι αποτελούν την εντερική χλωρίδα. Οι μικροοργανισμοί αυτοί επιζούν κατά τη διαδικασία της πέψης και περνούν στο έντερο, όπου και ασκούν την ευεργετική τους δράση, συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας, βελτιώνοντας την ισορροπία της εντερικής χλωρίδας.
Με άλλα λόγια, κατ’ αυτόν τον τρόπο με την κατανάλωση τροφών που περιέχουν προβιοτικά ενισχύουμε και αποκαθιστούμε όπου χρειάζεται την εντερική χλωρίδα. Κυριότερα προβιοτικά τρόφιμα αποτελούν τα προβιοτικά γιαούρτια και άλλα προβιοτικά γαλακτοκομικά προϊόντα που υπάρχουν στο εμπόριο, όπως ρευστά όξινα γάλατα με ή χωρίς φρούτα και, πρόσφατα, τυριά και παγωτά. Τα περισσότερα προβιοτικά προϊόντα έχουν οξυγαλακτικά βακτήρια που ανήκουν σε διαφορετικά γένη (τα συνηθέστερα από τα οποία είναι Bifidobacterium και Lactobacillus). Σε κάθε γένος περιλαμβάνονται αρκετά διαφορετικά είδη, ενώ κάθε είδος περιλαμβάνει μεγάλο αριθμό στελεχών.
Κάθε στέλεχος έχει διαφορετικές ιδιότητες, ενώ επιλεγμένα στελέχη επιφέρουν οφέλη στην υγεία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ένα κλασικό παράδειγμα προβιοτικού συστατικού, το στέλεχος ACTIREGULARIS (Bifidobacterium animalis DN 173 010) που βοηθά στη ρύθμιση της λειτουργίας του εντέρου με την έννοια της επιτάχυνσης του χρόνου διέλευσης της τροφής από το πεπτικό σύστημα (βοηθά στην ήπια δυσκοιλιότητα, φούσκωμα, πόνους στο έντερο κ.λπ.) και το στέλεχος L.casei defensis (Lactobacillus casei DN -114 001) που βοηθά στην ενίσχυση της φυσικής άμυνας του οργανισμού.
Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να σημειωθεί ότι σήμερα, λόγω ακριβώς της σημαντικότατης επίδρασης που έχουν τα προβιοτικά προϊόντα στην καλή υγεία του οργανισμού, πολλά προϊόντα, κυρίως γαλακτοκομικά, επικαλούνται τις ιδιότητες ενός προβιοτικού, χωρίς ωστόσο κάτι τέτοιο να τεκμηριώνεται επιστημονικά. Δεν είναι, για παράδειγμα, όλα τα γιαούρτια προβιοτικά και όταν, για παράδειγμα, ένα γιαούρτι γράφει ότι είναι «ζωντανό», λόγω της παρουσίας μικροοργανισμών, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να φτιαχτεί το γιαούρτι, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητα και προβιοτικό. Για να είναι ένα τρόφιμο προβιοτικό πρέπει το προβιοτικό του συστατικό να διαθέτει τα ακόλουθα κύρια χαρακτηριστικά:
- – Πρέπει να είναι κατάλληλο για τρόφιμο
- – Πρέπει να είναι παρόν με τη μορφή ζωντανών κυττάρων, σε μεγάλες ποσότητες πριν την πρόσληψη (περίπου 100.000.000/ γραμμάριο προϊόντος στο οποίο βρίσκεται)
- – Πρέπει να είναι σταθερό και να παραμένει ζωντανό μέχρι την ημερομηνία λήξης του προϊόντος στο οποίο βρίσκεται
- – Πρέπει να ασκεί ευεργετική δράση στην υγεία και μέσα στο ίδιο το τρόφιμο.
Πρεβιοτικά προϊόντα
Πέρα όμως από τα προβιοτικά, στην αγορά κυκλοφορούν σήμερα και προϊόντα που περιέχουν τα λεγόμενα πρεβιοτικά συστατικά. Η βασική τους διαφορά είναι ότι τα πρεβιοτικά δεν περιέχουν τους ίδιους τους μικροοργανισμούς, αλλά συστατικά τα οποία ουσιαστικά τρέφουν και βοηθούν την ανάπτυξη και διατήρηση των ήδη υπαρχόντων ευεργετικών βακτηρίων της εντερικής χλωρίδας, Τέτοια συστατικά είναι οι φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες και οι ινουλίνες. Τα πρεβιοτικά προϊόντα έχουν αντίστοιχες δράσεις με τα προβιοτικά, ωστόσο όχι στον ίδιο βαθμό και με την ίδια αμεσότητα. Κι αυτό καθώς τα πρεβιοτικά δρουν έμμεσα, ενισχύοντας ουσιαστικά την συγκέντρωση των προβιοτικών.
Αναλυτικότερα, ενδυναμώνουν το προστατευτικό «τείχος» του εντέρου, ώστε να εμποδίζουν τη διέλευση παθογόνων μικροοργανισμών που μπορούν να προκαλέσουν ανεπιθύμητες δράσεις (π.χ. διάρροιες), παρεμποδίζουν ή επιβραδύνουν την ανάπτυξη όγκων του εντέρου, καθώς οι προβιοτικοί μικροοργανισμοί που ενισχύουν μπορούν να προσκολληθούν σε ορισμένα χημικά καρκινογόνα και να καταστείλουν τη δράση τους. Τέλος, τα πρεβιοτικά προϊόντα που περιέχουν φρουκτο-ολιγοσακχαρίτες συνδέονται με την αύξηση του ασβεστίου και του μαγνησίου στο παχύ έντερο. Το ασβέστιο και το μαγνήσιο συνδέονται με τη ρύθμιση του ρυθμού αναπλήρωσης των κυττάρων του εντερικού τοιχώματος. Επιπλέον, ενισχύουν την απορρόφηση του ασβεστίου και του μαγνησίου, συμβάλλοντας έτσι στην πρόληψη της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης.
Τα πλέον γνωστά πρεβιοτικά γαλακτοκομικά προϊόντα είναι γιαούρτια και ρευστά όξινα γάλατα, τα οποία επιδεικνύουν αντικαρκινική και αντιμικροβιακή δράση που συνδέεται και με την ενίσχυση της ανάπτυξης των προβιοτικών μικροοργανισμών.
Πρεβιοτικά vs. προβιοτικά
Μετά από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, γεννάται εύλογα το ερώτημα: «Τελικά ποια είναι καλύτερα, τα πρεβιοτικά ή τα προβιοτικά;» Η απάντηση είναι ότι και τα δύο έχουν σημαντική επίδραση στην καλή λειτουργία του γαστρεντερικού, του ανοσοποιητικού και την εν γένει την καλή υγεία του οργανισμού. Ωστόσο, τα προβιοτικά προϊόντα δρουν πιο άμεσα, παρέχοντας τα συστατικά εκείνα που προστατεύουν, ενώ τα πρεβιοτικά δρουν έμμεσα, ενισχύοντας τα ήδη υπάρχοντα προστατευτικά συστατικά.
Με δεδομένο όμως το γεγονός ότι σήμερα ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επιβάλει λανθασμένα διατροφικά πρότυπα, γνωρίζουμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων σήμερα έχει διαταραγμένη εντερική χλωρίδα. Κατά συνέπεια, δεν είναι εύκολο να ενισχύσεις μια «ελαττωματική εντερική χλωρίδα» με πρεβιοτικά, αν πρώτα δεν την αποκαταστήσεις με προβιοτικά συστατικά και προϊόντα.
